რა იყო ისტორიული მიზეზები COVID-19 პანდემიის დროს საჰაერო ხომალდის გადაცემის აღიარების წინააღმდეგობის წინააღმდეგობის გაწევისთვის?

კითხვა იმის შესახებ, გადადის თუ არა SARS-CoV-2 ძირითადად წვეთებით ან აეროზოლებით, ძალიან საკამათო იყო. ჩვენ ვცდილობდით ამ დაპირისპირების ახსნას სხვა დაავადებებში გადაცემის კვლევის ისტორიული ანალიზით. კაცობრიობის ისტორიის უმეტესობისთვის დომინანტური პარადიგმა იყო ის, რომ მრავალი დაავადება ჰაერით გადაიტანა, ხშირად შორ მანძილზე და ფანტასმაგორიული გზით. ეს მიასმატური პარადიგმა გამოწვეულ იქნა მე-19 საუკუნის შუა და ბოლოს ჩანასახების თეორიის ამაღლებასთან ერთად და როგორც აღმოჩნდა, ისეთი დაავადებები, როგორიცაა ქოლერა, მშობიარობის შემდგომი ცხელება და მალარია, რეალურად გადაეცემა სხვა გზებით. კონტაქტური/წვეთოვანი ინფექციის მნიშვნელობის შესახებ მისი შეხედულებებით და მიასმას თეორიის დარჩენილი გავლენით გამოწვეული წინააღმდეგობის მოტივით, ცნობილმა საზოგადოებრივი ჯანდაცვის წარმომადგენელმა ჩარლზ ჩაპინმა 1910 წელს ხელი შეუწყო წარმატებული პარადიგმის ცვლას და მიიჩნია ჰაერით გადაცემა ყველაზე ნაკლებად სავარაუდო. ეს ახალი პარადიგმა გახდა დომინანტი. თუმცა, აეროზოლების გაგების ნაკლებობამ გამოიწვია სისტემატური შეცდომები გადაცემის გზების შესახებ კვლევის მტკიცებულებების ინტერპრეტაციაში. მომდევნო ხუთი ათწლეულის განმავლობაში, ჰაერით გადაცემა უმნიშვნელოდ ან უმნიშვნელოდ ითვლებოდა ყველა ძირითადი რესპირატორული დაავადებისთვის, სანამ 1962 წელს არ გამოვლინდა ტუბერკულოზის ჰაერით გადაცემა (რომელიც შეცდომით ითვლებოდა, რომ გადაეცემა წვეთებით). კონტაქტი/წვეთოვანი პარადიგმა შენარჩუნდა. დომინანტური და მხოლოდ რამდენიმე დაავადება იყო ფართოდ მიღებული, როგორც ჰაერგამტარი დაავადება COVID-19-მდე: ისინი, რომლებიც აშკარად გადაეცემა ადამიანებს, რომლებიც არ არიან იმავე ოთახში. ინტერდისციპლინარული კვლევის დაჩქარებამ, რომელიც შთაგონებულია COVID-19 პანდემიით, აჩვენა, რომ საჰაერო გზით გადაცემა ამ დაავადების გადაცემის ძირითადი მეთოდია და, სავარაუდოდ, მნიშვნელოვანი იქნება მრავალი რესპირატორული ინფექციური დაავადებისთვის.

პრაქტიკული შედეგები

მე-20 საუკუნის დასაწყისიდან არსებობდა წინააღმდეგობა იმის მიღებაზე, რომ დაავადებები გადაეცემა ჰაერით, რაც განსაკუთრებით საზიანო იყო COVID-19 პანდემიის დროს. ამ წინააღმდეგობის ძირითადი მიზეზი მდგომარეობს დაავადების გადაცემის მეცნიერული გაგების ისტორიაში: ჰაერით გადაცემა დომინანტურად ითვლებოდა კაცობრიობის ისტორიის უმეტესობის განმავლობაში, მაგრამ ქანქარა ძალიან შორს გაიქცა მე-20 საუკუნის დასაწყისში. ათწლეულების განმავლობაში, არც ერთი მნიშვნელოვანი დაავადება არ ითვლებოდა ჰაერში. ამ ისტორიისა და მასში არსებული შეცდომების გარკვევით, რომლებიც ჯერ კიდევ არსებობს, ვიმედოვნებთ, რომ მომავალში ამ სფეროში წინსვლას შევუწყობთ ხელს.

COVID-19-ის პანდემიამ გამოიწვია ინტენსიური დებატები SARS-CoV-2 ვირუსის გადაცემის რეჟიმებზე, რომელიც მოიცავს ძირითადად სამ რეჟიმს: პირველი, „სპრეის“ წვეთების ზემოქმედება თვალებზე, ნესტოებზე ან პირზე, რომლებიც სხვაგვარად ეცემა მიწაზე. ინფიცირებულთან ახლოს. მეორე, შეხებით, ან ინფიცირებულ ადამიანთან პირდაპირი კონტაქტით, ან ირიბად დაბინძურებულ ზედაპირთან („ფომიტი“) შეხებით, რასაც მოჰყვება თვითინოკულაცია თვალების, ცხვირის ან პირის ღრუს შეხებით. მესამე, აეროზოლების ინჰალაციისას, რომელთა ნაწილი შეიძლება დარჩეს ჰაერში საათობით შეჩერებული („საჰაერო გადაცემა“).1,2

საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ორგანიზაციები, მათ შორის ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია (WHO) თავდაპირველად აცხადებდნენ, რომ ვირუსი გადამდებია დიდი წვეთებით, რომლებიც დაეცემა მიწაზე ინფიცირებულთან ახლოს, ასევე დაბინძურებულ ზედაპირებზე შეხებით. ჯანმო-მ 2020 წლის 28 მარტს დაჟინებით განაცხადა, რომ SARS-CoV-2 არ იყო ჰაერში (გარდა ძალიან სპეციფიკური „აეროზოლის წარმომქმნელი სამედიცინო პროცედურების“ შემთხვევისა) და რომ ეს იყო „დეზინფორმაცია“ სხვაგვარად თქმა.3ეს რჩევა ეწინააღმდეგებოდა მრავალი მეცნიერის რჩევას, რომლებიც აცხადებდნენ, რომ საჰაერო ხომალდის გადაცემა სავარაუდოდ მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანა. მაგ. Ref.4-9დროთა განმავლობაში, ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციამ თანდათან შეარბილა ეს პოზიცია: პირველი, აღიარა, რომ საჰაერო ხომალდის გადაცემა შესაძლებელი იყო, მაგრამ ნაკლებად სავარაუდო;10შემდეგ, ახსნა-განმარტების გარეშე, 2020 წლის ნოემბერში ვენტილაციის როლის ხელშეწყობა ვირუსის გავრცელების გასაკონტროლებლად (რაც სასარგებლოა მხოლოდ საჰაერო ხომალდის პათოგენების კონტროლისთვის);11შემდეგ 2021 წლის 30 აპრილს გამოცხადდა, რომ SARS-CoV-2-ის გადაცემა აეროზოლების საშუალებით მნიშვნელოვანია (თუმცა არ გამოიყენება სიტყვა „ჰაეროვანი“).12მიუხედავად იმისა, რომ ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის მაღალჩინოსანმა იმ დროს პრესასთან ინტერვიუში აღიარა, რომ „მიზეზი, რის გამოც ჩვენ ვახდენთ ვენტილაციას, არის ის, რომ ეს ვირუსი შეიძლება იყოს ჰაერში“, მათ ასევე განაცხადეს, რომ თავს არიდებდნენ სიტყვა „ჰაერთან“ გამოყენებას.13საბოლოოდ, 2021 წლის დეკემბერში, ჯანმო-მ განაახლა ერთი გვერდი თავის ვებსაიტზე, რათა ნათლად ეთქვა, რომ მნიშვნელოვანია მოკლე და შორ მანძილზე საჰაერო ხომალდის გადაცემა, ამასთან, ცხადყო, რომ „აეროზოლური გადაცემა“ და „საჰაერო გადაცემა“ სინონიმებია.14თუმცა, გარდა ამ ვებ გვერდისა, ვირუსის აღწერილობა, როგორც „საჰაერო სადესანტო“, 2022 წლის მარტის მდგომარეობით, თითქმის მთლიანად არ არსებობს ჯანმო-ს საჯარო კომუნიკაციებში.

შეერთებული შტატების დაავადებათა კონტროლისა და პრევენციის ცენტრები (CDC) პარალელურ გზას გაჰყვა: პირველი, აჩვენა წვეთოვანი გადაცემის მნიშვნელობა; შემდეგ, 2020 წლის სექტემბერში, მოკლედ გამოაქვეყნა თავის ვებსაიტზე საჰაერო სადესანტო გადაცემის მიღება, რომელიც გაუქმდა სამი დღის შემდეგ;15და ბოლოს, 2021 წლის 7 მაისს, ვაღიარებთ, რომ აეროზოლის ინჰალაცია მნიშვნელოვანია გადაცემისთვის.16თუმცა, CDC ხშირად იყენებდა ტერმინს „რესპირატორული წვეთი“, რომელიც ჩვეულებრივ ასოცირდება დიდ წვეთებთან, რომლებიც სწრაფად ეცემა მიწაზე.17მიმართეთ აეროზოლებს,18ქმნის არსებით დაბნეულობას.19არცერთმა ორგანიზაციამ არ გაამახვილა ყურადღება პრესკონფერენციებში ან მსხვილ საკომუნიკაციო კამპანიებში მომხდარ ცვლილებებზე.20იმ დროისთვის, როდესაც ეს შეზღუდული დაშვებები გაკეთდა ორივე ორგანიზაციის მიერ, დაგროვდა მტკიცებულებები საჰაერო ხომალდის გადაცემის შესახებ და ბევრი მეცნიერი და ექიმი აცხადებდა, რომ საჰაერო ხომალდით გადაცემა არ იყო მხოლოდ გადაცემის შესაძლო მეთოდი, არამედ სავარაუდოდგაბატონებულირეჟიმი.212021 წლის აგვისტოში CDC-მ განაცხადა, რომ SARS-CoV-2-ის დელტას გადაცემადობა მიუახლოვდა ჩუტყვავილას, უკიდურესად გადამდები საჰაერო ხომალდის ვირუსს.22ომიკრონის ვარიანტი, რომელიც 2021 წლის ბოლოს გამოჩნდა, საოცრად სწრაფად გავრცელებულ ვირუსად გამოიყურებოდა, რომელიც ავლენდა რეპროდუქციულ რეპროდუქციულ რაოდენობას და მოკლე სერიულ ინტერვალს.23

ძირითადი საზოგადოებრივი ჯანდაცვის ორგანიზაციების მიერ SARS-CoV-2-ის საჰაერო ხომალდით გადაცემის მტკიცებულებების ძალიან ნელა და შემთხვევით მიღებამ ხელი შეუწყო პანდემიის არაოპტიმალურ კონტროლს, მაშინ როცა აეროზოლური გადაცემისგან დაცვის ზომების სარგებელი კარგად ყალიბდება.24-26ამ მტკიცებულების უფრო სწრაფად მიღებას წაახალისებდა გაიდლაინები, რომლებიც განასხვავებენ წესებს შიდა და გარეთ, გარე აქტივობებზე მეტი ფოკუსირება, ნიღბების ადრეული რეკომენდაციები, ნიღბის უკეთ მორგებასა და ფილტრზე მეტი და ადრეული აქცენტი, აგრეთვე ნიღბების ტარების წესები შენობაში მაშინაც კი, როცა შესაძლებელია სოციალური დისტანციის დაცვა, ვენტილაცია და ფილტრაცია. ადრეული მიღება საშუალებას მისცემს ამ ზომებზე მეტი აქცენტის გაკეთებას და შეამცირებდა ზედმეტ დროს და ფულს დახარჯულ ზომებზე, როგორიცაა ზედაპირის დეზინფექცია და გვერდითი პლექსიგლასის ბარიერები, რომლებიც საკმაოდ არაეფექტურია საჰაერო ხომალდის გადაცემისთვის და, ამ უკანასკნელის შემთხვევაში, შეიძლება იყოს კონტრპროდუქტიული.29,30

რატომ იყვნენ ეს ორგანიზაციები ასე ნელი და რატომ იყო ამდენი წინააღმდეგობა ცვლილებების მიმართ? წინა ნაშრომმა განიხილა სამეცნიერო კაპიტალის (დასაკუთრებული ინტერესების) საკითხი სოციოლოგიური პერსპექტივიდან.31ხარჯების თავიდან აცილება, რომლებიც დაკავშირებულია საჰაერო გადაცემის კონტროლისთვის საჭირო ზომებთან, როგორიცაა უკეთესი პირადი დამცავი აღჭურვილობა (PPE) ჯანდაცვის მუშაკებისთვის32და გაუმჯობესებული ვენტილაცია33შეიძლება როლი ითამაშა. სხვებმა ახსნეს შეფერხება N95 რესპირატორებთან დაკავშირებული საშიშროების აღქმის თვალსაზრისით32თუმცა სადავო იყო34ან გადაუდებელი მარაგების ცუდი მართვის გამო, რაც იწვევს დეფიციტს პანდემიის დასაწყისში. მაგ.35

დამატებითი ახსნა, რომელიც არ არის შემოთავაზებული ამ პუბლიკაციების მიერ, მაგრამ სრულად შეესაბამება მათ დასკვნებს, არის ის, რომ ყოყმანის განხილვა ან მიღება პათოგენების საჰაერო ხომალდის გადაცემის იდეის, ნაწილობრივ, განპირობებული იყო კონცეპტუალური შეცდომით, რომელიც შემოვიდა საუკუნეზე მეტი ხნის წინ. და დამკვიდრდა საზოგადოებრივი ჯანდაცვისა და ინფექციების პრევენციის სფეროებში: დოგმა, რომ რესპირატორული დაავადებების გადაცემა გამოწვეულია დიდი წვეთებით და, შესაბამისად, წვეთების შერბილების ძალისხმევა საკმარისად კარგი იქნება. ეს ინსტიტუტები ასევე არ ავლენდნენ ადაპტაციას მტკიცებულებების პირობებშიც კი, სოციოლოგიური და ეპისტემოლოგიური თეორიების შესაბამისად, თუ როგორ შეუძლიათ ადამიანებს, რომლებიც აკონტროლებენ ინსტიტუტებს, წინააღმდეგობა გაუწიონ ცვლილებას, განსაკუთრებით მაშინ, თუ ის საფრთხეს უქმნის საკუთარ პოზიციას; როგორ შეიძლება იმოქმედოს ჯგუფურმა აზროვნებამ, განსაკუთრებით მაშინ, როდესაც ადამიანები თავდაცვითი არიან აუტსაიდერების გამოწვევის წინაშე; და როგორ შეიძლება მოხდეს მეცნიერული ევოლუცია პარადიგმის ცვლილებების გზით, მაშინაც კი, როდესაც ძველი პარადიგმის დამცველები ეწინააღმდეგებიან იმის მიღებას, რომ ალტერნატიულ თეორიას აქვს უკეთესი მხარდაჭერა არსებული მტკიცებულებებიდან.36-38ამრიგად, ამ შეცდომის მდგრადობის გასაგებად, ჩვენ ვცდილობდით შეგვესწავლა მისი ისტორია და ზოგადად საჰაერო ხომალდის დაავადების გადაცემა და გამოვყოთ ძირითადი ტენდენციები, რამაც გამოიწვია წვეთების თეორია გაბატონებული.

მოდი https://www.safetyandquality.gov.au/sub-brand/covid-19-icon-დან